วันสารทไทย 2564 ตรงกับวันที่ 6 ต.ค. นับว่าเป็นจารีตประเพณีสำคัญของคนไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน มักจะจัดขึ้นในราวก.ย.-ต.ค.ของทุกปี ทั้งยังเป็นวันรวมพี่น้องที่สมาชิกในครอบครัว ด้วยกันทำบุญทำทานอุทิศส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว มีประวัติที่มาที่ไปอย่างไร ติดตามจากบทความนี้
ทำความรู้จัก “วันสารทไทย” เป็นวันอะไร?
วันสารทไทยเป็นวันทำบุญทำทานกลางปีของคนไทย ตรงกับวันแรม 15 ค่ำ ขึ้น 10 บ้างก็นิยมเรียกวันนี้ว่า “วันสารทเดือนสิบ” หรือ “จารีตประเพณีทำบุญทำทานเดือนสิบ” โดยในแต่ละภาคจะมีชื่อเรียกที่แตกต่างออกไป ดังนี้
– ภาคกลาง : วันสารทไทย
– ภาคใต้ : งานทำบุญเดือนสิบ, จารีตประเพณีชิงเปรต
– ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : งานทำบุญข้าวสาก
– ภาคเหนือ : งานตานก๋วยสลาก
วันสารทไทยได้รับอิทธิพลมาจากคติอินเดีย เมื่อไทยรับเข้ามาใช้เป็นส่วนใดส่วนหนึ่งของประเพณีพื้นเมืองแล้ว ก็จะมีความยึดโยงกับความเลื่อมใสเรื่องสังคมเกษตรกรรมแล้วก็บรรพบุรุษ โดยเชื่อว่าการทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ตายไปแล้ว รวมถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ยกย่อง จะช่วยดลบันดาลให้ครอบครัวร่มเย็นเป็นสุข ฝนฟ้าตกตามฤดูกาล พรรณไม้ธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ เก็บเกี่ยวสำเร็จผลิตที่พอใจ แต่หากไม่ยกย่องบรรพบุรุษแล้วก็สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก็จะได้รับผลที่ตรงกันข้ามกันนั่นเอง
เรื่องราววันสารทไทย มีที่มาอย่างไร?
จากหลักฐานในหนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เชื่อว่า จารีตประเพณีวันสารทไทยมีมาตั้งแต่ยุคจังหวัดสุโขทัย ส่วนต้นเหตุที่คาดคะเนว่าได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียแล้วก็คติพราหมณ์ ด้วยเหตุว่าในอดีตกาลช่วงวันสารทที่จัดในเดือน 10 เมื่อเทียบกับช่วงฤดูเก็บเกี่ยวของไทยแล้ว พบว่าเป็นช่วงๆที่ข้าวยังไม่สุก ไม่ใช่ฤดูเก็บผลผลิตของไทย จึงไม่สามารถที่จะทำของหวานกระยาสารทขึ้นมาโดยใช้ผลผลิตในช่วงนั้นได้
เมื่อเป็นเช่นนั้น คนไทยจึงปรับปรุงแก้ไขดัดแปลงด้วยการนำข้าวสารเก่า ผสมกับถั่วแล้วก็งา เพื่อใช้ทำของหวานกระยาสารท สำหรับบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทพดา แล้วก็ผีสาง ที่คอยปกป้องรักษาป้องกันแทนนั่นเอง ต่อมาเมื่อคนไทยหันมานับถือศาสนาพุทธ จึงนิยมทำบุญทำทานกับสงฆ์ เพื่ออุทิศบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษ รวมถึงคนตายที่ตกเป็น “เปรต” ให้ได้ได้โอกาสมารับส่วนบุญในวันทำบุญทำทานสารทเดือนสิบนั่นเอง ซึ่งคนใต้จะเรียกวันนี้ว่า “วันทำบุญทำทานชิงเปรต” นั่นเอง โดยต้องมีการจัดสำรับอาหาร ผลไม้ ของหวานพอง ของหวานลา ฯลฯ นำไปทำบุญทำทาน เพื่อหวังให้ญาติพี่น้องที่ตายไปแล้ว ได้รับผลบุญในช่วงเทศกาลดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น
ความสําคัญวันสารทไทย สะท้อนแนวคิดเรื่องอะไรบ้าง?
- การแสดงความกตัญญูรู้คุณต่อบรรพชนที่ตายไปแล้ว เชื่อว่าในช่วงวันสารทเดือนสิบ ญาติพี่น้องที่ตายจากไปแล้ว แต่ยังจำเป็นต้องชดเชยกรรมอยู่ จะได้กลับมาหาครอบครัวเพื่อรับส่วนบุญบุญกุศล
- การแสดงความเคารพนับถือต่อผู้มีบุญคุณ แสดงถึงความผูกพันระหว่างบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว แล้วก็บุตรหลานญาติพี่น้องที่ยังมีชีวิตอยู่
- การแสดงความโอบอ้อมอารี ด้วยเหตุว่าในช่วงวันสารทไทย คนไทยมักจะนิยมนำของหวานกระยาสารท หรือของหวานตามจารีตประเพณีของแต่ละเขตแดน ไปมอบให้แก่กัน
- การแสดงความเคารพนับถือต่อธรรมชาติ แม่โพสพ ผีสาง เทพดา (ตามความเลื่อมใสของแต่ละพื้นที่) ที่ช่วยปกป้องรักษาป้องกันให้ผลผลิตการเกษตรได้ผลดี
- การเสียสละ ทำบุญทำทาน บริจาคทาน ไม่โลภ ไม่ยึดติด ทั้งเป็นการอุ้มชูศาสนาพุทธ อนุรักษ์จารีตประเพณีไทยสืบไป
สำหรับกิจกรรมวันสารทไทยที่คนไทยยึดมั่นปฏิบัติกันทุกปีเป็นการไปวัดทำบุญทำทาน กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ตาย ด้วยการนำข้าวปลาอาหาร ผลไม้ ของหวานตามจารีตประเพณี ไปร่วมใส่บาตรที่วัด ซึ่งการประกอบพิธีวันสารทไทยในแต่ละพื้นที่ ก็อาจมีลักษณะที่แตกต่างออกไป